„Nasze rocznice”, to cykl felietonów, publikowanych w ramach rubryki „Z notatnika archiwisty” na łamach Pułtuskiej Gazety Powiatowej, ukazującej się w latach 2000. Autorem felietonów i redaktorem rubryki był Miron Owsiewski, wieloletni dyrektor pułtuskiego oddziału Archiwum Państwowego w Warszawie. Cykl, ukazujący się w ostatnim wydaniu gazety każdego miesiąca, opisywał najważniejsze rocznice wydarzeń i faktów z życia Pułtuska. Były to rocznice z dziedziny administracji, kultury, komunikacji, oświaty, a także historii. W nawiązaniu do obchodzonej 1 września kolejnej rocznicy wybuchu II wojny światowej przypominamy najważniejsze „Wrześniowe rocznice”. Każdego pierwszego dnia miesiąca będziemy publikować kolejne, ważne wydarzenia z historii miasta.
– Dnia 1 września 1923 roku w Pułtuskim teatrze Sekcja Dramatyczna Pułtuskiego Towarzystwa Muzyczno – Dramatycznego wystawiła sztukę Jerzego Szaniawskiego z Zegrzynka pt. „Papierowy kochanek”. W antraktach przygrywała orkiestra 13 Pułku Piechoty. Całość reżyserował Antoni Sikorski
– Dnia 1 września 1939 roku, w godzinach rannych nastąpił atak wojsk hitlerowskich na Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa, która trwała 6 lat. Wojna toczyła się w Europie, Afryce Północnej, Azji, wyspach Oceanii i Pacyfiku. Wzięło w niej udział 61 państw. W Europie kapitulacja wojsk hitlerowskich miała miejsce 9 maja 1945 r. W Azji natomiast w dniu 2 września 1945 r., na pokładzie amerykańskiego okrętu liniowego Missouri przedstawiciele cesarza Japonii podpisali akt kapitulacji. 9 września 1945 r. skapitulowała armia japońska w Chinach.
– 1 września 1945 r. Powiatowa Rada Narodowa w Pułtusku wybrała na funkcję starosty powiatu Eugeniusza Pyszyńskiego. Wymieniony już 8.10.1945 r., wydał specjalne zarządzenie dotyczące odstawy płodów rolnych dla zaopatrzenia miast. Funkcję piastował do dnia 13 września 1946 r.
– Dnia 1 września 1947 r. w miejscowym kinie zorganizowano akademię związaną z przyjęciem zadań przez Społeczny Komitet Odbudowy Stolicy. W części artystycznej wystąpili: Orkiestra Starościńska pod batutą Karola Wrony, chór parafialny pod batutą organisty Stanisław Dziedzickiego, Solista Chóru Lutnia Karol Wiernicki, który przy akompaniamencie A. Dolińskiej wykonał „Piosenkę o mojej Warszawie”.
– Dnia 4 września 1845 r. naczelnik powiatu pułtuskiego ogłosił termin licytacji murów po zdewastowanym kościele Panny Marii. Kwota wyjściowa na licytacji wynosiła 1 400 rubli i 18 kopiejek. Po długich pertraktacjach w roku 1847 biskup Franciszek Pawłowski sprzedał mury ewangelikom za kwotę 1 002 ruble. Obiekt służył ewangelikom do stycznia 1945 r. W ostatnim kwartale 1944 r. został zdewastowany w 80%. Od dnia 3.12.1986 r. mieści się w nim Archiwum Państwowe.
– Dnia 4 września 1944 r. hitlerowcy wywlekli z pułtuskiego więzienia 17 członków AK, których następnie rozstrzelali przy drodze za koszarami. Dziś na miejscu kaźni znajduje się tablica z nazwiskami ofiar.
– Dnia 5 września 1944 r. wojska radzieckie dotarły do Pułtuska zajmując przedmieście Popławy. Ludność Pułtuska zostaje wysiedlona. Rosyjskie baterie gen. Pawła Batowa rozpoczęły ostrzał miasta, który trwał do 17 stycznia 1945 r. Miasto zniszczono w 80%.
– Dnia 11 września 1980 r. w Pułtusku, na przyczółku mostowym, odsłonięto pomnik „Żołnierzom Września”. Pomnik stanął z inicjatywy PTS-K. Jego autorem był artysta rzeźbiarz Leon Machowski. Odsłaniał Minister Janusz Wieczorek.
– 12 września 1925 r. w pułtuskim teatrze wystawiono sztukę Stefana Kiedrzyńskiego „Najszczęśliwszy z ludzi”. W antraktach przygrywała orkiestra OSO. Reżyserował Antoni Sikorski.
– Dnia 14 września 1946 r. Powiatowa Rada Narodowa powołała na stanowisko Starosty Powiatu mgr. Konstantego Czapikowskiego. Był to trzeci po wojnie i ostatni Starosta. Funkcję swą przekazał dnia 6.06.1950 r. Przewodniczącemu PRN w związku z wejściem w życie ustawy o jednolitych organach władzy państwowej, która zniosła stanowisko starosty.
– Dnia 15 września 1927 r. w pułtuskim teatrze wystawiono sztukę Franciszka Herzoga „Niebieski lis”. W antraktach przygrywała orkiestra 13 pułku piechoty. Reżyserował spektakl Antoni Sikorski.
– Dnia 15 września 1944 r. funkcję Przewodniczącego PRN w Pułtusku objął Józef Kacpura, mający nominację PKWN. Wymieniony mieszkał w Wyszkowie do 14.02.1945 r.
– Dnia 16 września 1922 r. Sekcja Dramatyczna wystawiła w teatrze sztukę A. Abramowicza „Mąż z grzeczności”. W antraktach grała orkiestra OSO. Reżyserował Jan Lewandowski.
– Dnia 21 września 1949 r. w teatrze zorganizowano akademię z okazji rocznicy 25-letniej działalności chóru parafialnego – pod kierownictwem Stanisława Dziedzickiego. Wielu chórzystów, a między innymi Wacław Morawski, Julian Piekarski i Justyn Winciunas zostali uhonorowani pięknymi dyplomami.
– Dnia 22 września 1928 r. w teatrze miał miejsce odczyt kpt z 13 pułku piechoty Kazimierza Gocha pt. „Lotnictwo”. Po odczycie wystawiono sztukę Zygmunta Przybylskiego „Państwo Wackowie”. Przygrywała orkiestra 13 pułku piechoty, reżyserował Antoni Sikorski.
– Dnia 22 września 1939 r. nastąpiło brutalne wysiedlenie ludności żydowskiej z Pułtuska. Wysiedlono przeszło 7 000 osób. Przy zamku, po ograbieniu ludności przez hitlerowców, zorganizowano kolumnę marszową i skierowano ją w kierunku Pniewa. Tylko pewnej grupie, około 300 – osobowej, pozwolono maszerować w kierunku Obrytego.
– Dnia 22 września 1946 r. zespół dziewcząt z Państwowego Gimnazjum im. Klaudyny Potockiej wystawił w teatrze rewię „Od gór naszych, hen do morza”. Reżyserował Karol Wiernicki.
– Dnia 22 września 1995 r. zapoczątkowano w Pułtusku obchody związane z 400-leciem Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku. Zakończeniem uroczystości jubileuszowych była uroczysta Msza Święta, odprawiana na pułtuskim rynku, a koncelebrowana przez Prymasa Kardynała Józefa Glempa. Podczas tej uroczystości, długoletnia nauczycielka języka polskiego – Halina Mazurowa – została odznaczona medalem papieskim: „Pro Ecclesia et Pontificae” (Za kościół i Papieża). Odznaczenie przekazał biskup Z. Kaminski.
– Dnia 26 września 1911 r. Gubernator Warszawski przesłał do Naczelnika Powiatu podanie doktora A. Smolińskiego, a dotyczące zezwolenia na zorganizowanie w Pułtusku stowarzyszenia pod nazwą „Pułtuskie Towarzystwo Miłośników Rowerów”. Od tej daty liczy się więc zalążek naszych kolarskich tradycji w Pułtusku.
– Dnia 29 września 1965 r. Miejska Rada Narodowa w Pułtusku przyjęła uchwałę uznającą rok 1969 rokiem obchodów X wieków Pułtuska, Rada zatwierdziła jednocześnie bardzo bogaty program, w którym znalazły się takie zadania jak: budowa dworca autobusowego, budowa mostu dla pieszych przy zamku, remont i oczyszczenie miejskich kanałów oraz szereg innych bardzo pozytecznych dla miasta zadań.
Miron Owsiewski
„Z notatnika archiwisty”